In de jaren vijftig werd de duiksport immers langzaam populairder. Onder invloed van verschillende technische ontwikkelingen, de toenemende welvaart en –niet te vergeten- de film ‘Silent World’ van Jacques Cousteau werd duiken voor particulieren steeds aantrekkelijker en toegankelijker. Onder water is tijd waar mogelijk nog belangrijker dan op vaste wal, en dus was het van het grootste belang dat er betrouwbare duikhorloges werden ontwikkeld. En nu was de afdichting tegen vocht belangrijker dan ooit! Er zijn in vroege jaren verschillende initiatieven geweest die de moeite van het noemen waard zijn: Panerai/Rolex met de Kampfschwimmers, Omega met de Marine en niet te vergeten Rolex met de Submariners. Voor nu zullen we ons echter concentreren op een fabrikant die weliswaar nooit wereldfaam vergaarde, maar die desondanks toch een grote bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van duikhorloges: Elvin Piquerez S.A. (EPSA).
EPSA
EPSA was een fabrikant gespecialiseerd in horlogekasten met als thuisbasis Zwitserland. Net als tegenwoordig was het in deze jaren –we spreken eind jaren vijftig- dat horlogemerken gebruik maakten van derde partijen voor de fabricage van bepaalde onderdelen. Nou zou EPSA roemloos ten onder zijn gegaan, ware het niet dat het bedrijf gebruik maakte van een innovatief en uniek kastsysteem: de (super-)compressor-kasten. De naam Compressor refereerde hier aan de gepatenteerde methode van het afdichten (of sealen) van de kast. Maar hoe werkt dit dan en wat is er zo speciaal aan?
Een tekening uit één van de EPSA-patenten
Het ontwerp van de Compressor maakt gebruik van de waterdruk die op de kast aanwezig is onder water. Het is ons allen bekend dat de druk onder water toeneemt, met grofweg één atmosfeer per 10 meter om wat preciezer te zijn. Door deze druk wordt bij de Compressor-kasten het achterdeksel strakker op de kast geduwd, wat mogelijk gemaakt wordt door een veer welke onderdeel is van de dekselconstructie. De deksel drukt dan dus steviger op pakking en de waterdichtheid wordt verhoogd. Om het nog sterker te stellen: meer diepte = meer druk = betere afdichting. Een geniaal en uniek systeem, al gebruikte Omega een soortgelijke constructie voor de kroon op de Seamaster 300 uit de jaren zestig – de Naiad afdichting.
Detail van een Super-Compressor kast. De gele cirkel laat een deel van de veer zien.
Van de Compressor-kasten waren verschillende uitvoeringen in omloop: de Compressor, de Compressor 2 en als sluitstuk de Super-Compressor. De eerste twee types gebruikte het eerder besproken systeem in combinatie met een klikdeksel, waarbij de waterdichtheid dan ook relatief beperkt was. De Super-Compressor daarentegen gebruikte een schroefdeksel, waardoor de waterdichtheid vaak tot 200m of (veel) meer gegarandeerd werd.
Lanco Barracuda met EPSA-kast
Zoals gezegd maakte verschillende fabrikanten gebruik van de kasten van EPSA. Een paar van de beroemdste zijn de IWC Aquatimer, Jaeger-LeCoultre Polaris, Zodiac Seawolf en Fortis Marinemaster. Maar ook minder grote namen als Universal Geneve, Jaquet-Droz, Enicar (met bajonet-sluiting!) en Nivada-Grenchen hadden een of meerdere Compressors in het programma. Let wel; dit zijn slechts voorbeelden, de lijst met merken is schier oneindig.
Enicar Sherpa met EPSA-kast
Ten slotte: veel Super-Compressors hebben een interne duikring die bediend wordt door een tweede kroon. Dit heeft echter niets te maken met de afdichting. Er zijn Super-Compressors zonder deze twee kronen en reguliere kasten die weer wel twee kronen hebben. EPSA is eind jaren zeventig failliet gegaan, maar tegenwoordig zijn de horloges weer buitengewoon geliefd. Ze zijn dan ook vaak contemporain qua maat en vintage qua uiterlijk, een combinatie van eigenschappen die veel mensen aanspreekt. Naar de reden van het faillisement kunnen we elkel gissen, maar waarschijnlijk heeft de voortschrijende techniek (pakkingen, productiemiddelen) een dergelijk gecompliceerde kast onnodig gemaakt. Het grote aantal Compressors wat nog rondzwerft is echter een goede indicatie van de kwaliteiten van deze fabrikant.
Farid el Fehmi & Dale Vito Boom
